b. Kaybedilen veya çalınan eşya bakımından
b. Kaybedilen veya çalınan eşya bakımından
Madde 989 - Taşınırı çalınan, kaybolan ya da iradesi dışında başka herhangi bir şekilde elinden çıkan zilyet, o şeyi elinde bulunduran herkese karşı beş yıl içinde taşınır davası açabilir.
Bu taşınır, açık artırmadan veya pazardan ya da benzeri eşya satanlardan iyiniyetle edinilmiş ise; iyiniyetli birinci ve sonraki edinenlere karşı taşınır davası, ancak ödenen bedelin geri verilmesi koşuluyla açılabilir.
Diğer konularda iyiniyetli zilyedin haklarına ilişkin hükümler uygulanır.
I-) Yargı Kararları:
1-) YHGK, T: 25.09.2002, E: 2002/4-608, K: 2002/643:
Bkz. madde 988.
2-) Y. 4. HD, T: 08.10.2007, E: 2006/12302, K: 2007/11744:
“… Davacıya ait iken, dolandırıcılık yolu ile ve sahte kimlik kullanılarak davalı Halit’e satılmış olan otomobilin, davalı elinden alınarak davacıya teslim edilmesi istenmiştir. Mahkemece, araç bedelinin ödenmesi şartı ile davalıya hapis hakkı tanınmak suretiyle davanın kabulüne karar verilmiş ve karar davacı tarafından temyiz edilmiştir.
Davacı adına kayıtlı otomobil, sahte araç kiralama şirketi tarafından kiralandıktan hemen sonra, davacının adına göre düzenlenmiş sahte kimlik ile davalıya noterde satılmıştır. Dava konusu araç davacının rızası dışında elinden çıkmıştır. Bu durumda aracın mülkiyeti halen davacı üzerinde olduğundan MK.’nun 989. maddesi uyarınca geri alma hakkı vardır. Davalı ancak otomobili açık bir müzayededen veya pazardan veya ona benzer eşya satan bir tüccardan satın almış olması halinde bedel isteyebilir. Davalı dava konusu otomobili satın aldığını söylediği açık oto pazarının bir resmiyeti ve kaydı bulunmadığından MK.’nun 989 maddelerinde sayılan nitelikteki bir yer olduğu kabul edilemez. Davacının, adına kayıtlı otomobili dolandırıcılık yöntemi ile davalıya satmış olanlar ile birlikte hareket ettiğini gösteren bir bilgi ve iddia da yoktur.
O halde dava konusu aracı, çalan kişiden geçersiz sözleşme ile satın almış olan davalı, çalıntı aracın gerçek maliki olan davacıdan bedel talep edemez. Bu nedenlerle dava konusu aracın bedel ödenmeden davacıya iadesine karar verilmelidir. Mahkemece bu yön üzerinde durulmadan yazılı şekilde karar verilmiş olması bozmayı gerektirmiştir. … ”
II-) Türk Kanunu Medenîsi:
b) Gaip veya sirkat edilen eşya
Madde 902
Yedinden sirkat olunan veya kendisi tarafından gaip edilen veya rızası olmaksızın diğer her hangi bir suretle elinden alınan bir menkulün zilyedi beş sene müddet zarfında istihkak dâvası ikame edebilir. Fakat bu menkul aleni bir müzayedede veya pazarda veya ona mümasil eşya satan bir tacirden iktisap olunmuş ise hüsnü niyetle hareket eden birinci ve sonraki müktesipler aleyhine istihkak dâvası ancak birinci semenin iadesi şartiyle ikame olunabilir ve red hususunda da hüsnü niyetle zilyed olan kimsenin hukukuna müteallik hükümler tatbik olunur.
III-) Madde Gerekçesi:
Yürürlükteki Kanunun 902 nci maddesini karşılamaktadır.
Hüküm değişikliği yoktur. Ancak İsviçre Medenî Kanununun 934 üncü maddesine uygun olarak madde üç fıkra hâlinde düzenlenmiştir. İkinci fıkrada “tacirden” deyimi kaynak Kanunun 934 üncü maddesine uygun olarak metinden çıkarılmıştır.
IV-) Kaynak İsviçre Medenî Kanunu:
1-) ZGB:
b. Bei abhanden gekommenen Sachen
Art. 934
1 Der Besitzer, dem eine bewegliche Sache gestohlen wird oder verloren geht oder sonst wider seinen Willen abhanden kommt, kann sie während fünf Jahren jedem Empfänger abfordern.
2 Ist die Sache öffentlich versteigert oder auf dem Markt oder durch einen Kaufmann, der mit Waren der gleichen Art handelt, übertragen worden, so kann sie dem ersten und jedem spätern gutgläubigen Empfänger nur gegen Vergütung des von ihm bezahlten Preises abgefordert werden.
3 Die Rückleistung erfolgt im Übrigen nach den Vorschriften über die Ansprüche des gutgläubigen Besitzers.
2-) CCS:
b. Choses perdues ou volées
Art. 934
1 Le possesseur auquel une chose mobilière a été volée ou qui l’a perdue, ou qui s’en trouve dessaisi de quelque autre manière sans sa volonté, peut la revendiquer pendant cinq ans.
2 Lorsque la chose a été acquise dans des enchères publiques, dans un marché ou d’un marchand d’objets de même espèce, elle ne peut plus être revendiquée ni contre le premier acquéreur, ni contre un autre acquéreur de bonne foi, si ce n’est à la condition de lui rembourser le prix qu’il a payé.
3 La restitution est soumise d’ailleurs aux règles concernant les droits du possesseur de bonne foi.
Not: İsviçre Medenî Kanunu’nun 934. maddesinin 1. fıkrasına 04.10.2002 tarihli Federal Kanun ile 01.04.2003 itibariyle 2. bir cümle ve 20.06.2003 tarihli Federal Kanun ile 01.06.2005 itibariyle de 1bis fıkrası eklenmiştir. İsviçre Medenî Kanunu’nun 934. maddesinin 1. fıkrasına eklenen son cümlede kanunun 722. maddesinin düzenlemesinin saklı olduğu belirtilmiştir. Bu konuda bkz. TMK.m. 771’de yaptığımız açıklamalar.
İsviçre Medenî Kanunu’nun 934. maddesinin 1bis fıkrası ile yapılan değişiklik ise kültürel değeri olan taşınırlar hakkında açılacak taşınır davalarının zamanaşımına ilişkindir. Malik, bu nitelikteki bir taşınır nesnenin zilyetliğini rızası olmaksızın yitirirse davasını malın bulunduğu yeri ve zilyedini öğrendiği tarihten itibaren bir yıl ve her halukarda zilyetliğinin sona erdiği tarihten itibaren otuz yıl içinde açmak zorundadır. Aksi takdirde taşınır davası zamanaşımına uğrar.
V-) Yararlanılabilecek Monografiler:
Jale Akipek; Menkul Davası, Ankara, 1959.