Madde 851

II. Güvence altına alınan alacak

1. Ana para

Madde 851 - Taşınmaz rehni, miktarı Türk parası ile gösterilen belli bir alacak için kurulabilir. Alacağın miktarının belli olmaması hâlinde, alacaklının bütün istemlerini karşılayacak şekilde taşınmazın güvence altına alacağı üst sınır taraflarca belirtilir.

Yurt içinde veya dışında faaliyette bulunan kredi kuruluşlarınca yabancı para üzerinden veya yabancı para ölçüsü ile verilen kredileri güvence altına almak için yabancı para üzerinden taşınmaz rehni kurulabilir. Bu hâlde her derecenin ifade ettiği miktar, rehin konusu alacağın tespit edildiği para türü üzerinden gösterilir. Ancak, aynı derecede birden fazla para türü kullanılarak rehin kurulamaz.

Yabancı para üzerinden kurulan rehne ait bir derecenin boşalması hâlinde, yerine, tescil edileceği tarihteki karşılığı Türk parası veya yabancı para üzerinden rehin kurulabilir. Türk parası ile kurulmuş bir rehne ait derecenin boşalması hâlinde ise, yerine tescil edileceği tarihteki karşılığı yabancı para üzerinden rehin kurulabilir.

Yabancı veya Türk parası karşılıklarının hesabında hesap günündeki Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasının döviz alış kuru esas alınır. Rehin haklarının hangi yabancı paralar üzerinden kurulabileceği “Cumhurbaşkanınca”¹ belirlenir.

I-) Yargı Kararları:

1-) Y. 12. HD, T: 21.03.2011, E: 2010/23451, K: 2011/3939:

“ … Öte yandan, takip dayanağı ipotek akit tablosunun incelenmesinden; mahkeme kabulünün aksine ipoteğin limit (üst sınır) ipoteği niteliğinde olduğu tespit edilmiştir. İleride gerçekleşecek veya gerçekleşmesi muhtemel bir alacağın teminatı olarak tesis edilen ve MK.nun 851 ve 881. maddelerinde belirtilen azami meblağ ipoteğinde (üst sınır ipoteği-limit ipoteği) borcun ulaşacağı miktar belirsiz olduğundan taşınmazların ne miktar için teminat oluşturacağı ipotek akit tablosunda limitle sınırlanabilir. MK’nun 875. maddesinde belirtilen ve ipotekle teminat altına alınan alacak, faiz, icra takip giderleri ve taraflarca kararlaştırılan eklentilerden oluşan toplam borç miktarının bu limiti aşması mümkün değildir. HGK’nun 1989/11-294 E., 1989/378 K. ve 24.5.1989 tarihli kararında da yukarıdaki kural benimsenmiştir. İpoteğin üst sınır ipoteği olması halinde borçlu sadece ipotek akit tablosunda belirtilen miktar ile sınırlı olmak üzere sorumludur. İpotek akdinin niteliği göz önüne alındığında limitin aşıldığı yönündeki şikayetler süreye tabi değildir.

Somut olayda, 4.10.2007 tarihli 3.000.000 TL limitli üst sınır (limit-teminat) ipoteğine dayalı olarak müflis borçlu şirket aleyhinde ipoteğin paraya çevrilmesi yolu ile ilamlı takip başlatılmış olup, takipte 3.000.000 TL limit alacağı ile bu alacağın işlemiş-işleyecek faiz ve icra takip giderleri ile vekalet ücretinin birlikte tahsili talep edilmektedir.

Bu durumda alacaklının, takip konusu ipotek akit tablosundaki limiti aşar şekilde borçlu aleyhine takip yaptığı görülmektedir. Alacaklı teminat altına alınmayan kalan alacağı için kredi borçlusu hakkında yöntemine uygun olarak ayrı bir takip yapmalıdır. O halde mahkemece ipotek limitini aşan kısım yönünden şikayetin kabulü gerekirken reddine karar verilmesi de doğru bulunmamıştır. …”

2-) Y. 12. HD, T: 07.10.2010, E: 2010/9021, K: 2010/22415:

“… Taşınmaz üzerindeki ipotek kredilerin teminatı olarak verilen 200.000.000.000 TL bedelli üst sınır ipoteğidir. M.K’nun 851 maddesi nazara alındığında bu ipoteğin güvence altına aldığı alacak ipoteğin sebebini teşkil eden kredi sözleşmelerindeki borcun doğumuna bağlıdır. Bir başka deyişle kredi sözleşmesindeki borç doğmuş, borçluya kredi verilmiş ise ipotek hayatiyet kazanır. Bu nedenledir ki kredi sözleşmesinin borçlusunun ve müşterek borçlu müteselsil kefilin paraya çevrilen (satışı yapılan taşınmazla ilgili) ipotekle doğrudan ilişkisi vardır. Kredi sözleşmesinin borçlusu ve müşterek borçlu müteselsil kefili durumundaki şahıslar ipotekli taşınmazın satış bedeli kadar borçtan kurtulurlar bakiye borç için borçtan şahsen sorumlulukları devam eder. …”

3-) Y. 12. HD, T: 11.03.2008, E: 2008/2129, K: 2008/4704:

“... ileride gerçekleşecek veya gerçekleşmesi muhtemel olan bir alacağın teminatı olarak tesis edilen ve M.K.’nun 851 ve 881. maddelerinde ifadesini bulan azami meblağ ipoteğinde (üst sınır ipoteği) borcun ulaşacağı miktar belirsiz olduğundan taşınmazların ne miktar için teminat teşkil edeceği ipotek akit tablosundaki limitle sınırlanabilir. ...”

Not: Kararın diğer kısmı için bkz. madde 875.

4-) Y. 12. HD, T: 04.10.2004, E: 2004/16805, K: 2004/20943:

“… İpotek akit tablosunun incelenmesinde, taraflar arasında ana para karz ipoteği kurulduğu anlaşılmaktadır. Bu nedenle bu ipotek, tapu sicilinin rehinler hanesinde yazılmış olan alacak miktarını, takip giderlerini yasal sınırlamalara uygun olarak sözleşmedeki faizleri teminat altına alır. Bu nedenledir ki, alacaklının limit ipoteği için zorunlu bulunan İİK’nun 150/ı maddesindeki ihtarname göndermesi zorunluluğu yoktur. Medeni Kanun’un 851. (eski MK’nun 766. mad.) maddesi gereğince taşınmaz rehni, ancak muayyen bir alacak için miktarı Türk parası …” (ile) “… gösterilerek kurulabilir. Somut olayda da, ipoteğin 1.430.000.000.-TL. karşılığında karz ipoteği niteliğinde kurulduğu görülmekle icra takibinde taşınmazın sorumlu olduğu ipotek miktarının yukarıda açıklanan TMK hükmüne göre ipotek akit tablosunda açıklanan miktara göre tayin edilmesi gerekir. Bir başka anlatımla taşınmaz, üzerinde karz ipoteği kurulduğundan 1.430.000.000.-TL’yi aşan borçtan da taşınmazın sorumlu olacağı tabiidir.

İcra mahkemesince hükmüne uyulan bozma kararı doğrultusunda bir karar vermek gerekirken ipotek limiti ile borçtan sorumlu tutulması şeklinde karar verilmesi isabetsizdir. …”

II-) Türk Kanunu Medenîsi: 

Bu maddenin karşılığı için Türk Kanunu Medenîsi’nin iki hükmünü zikretmek gerekir:

1-) II. Temin edilen alacak

1– Resülmal

Madde 766

Gayrimenkul rehni, ancak muayyen bir alacak için miktarı Türk parasiyle gösterilerek tesis olunabilir. Alacağın miktarı muayyen değilse, gayrimekulün âzami ne miktar için teminat teşkil edeceği, her iki tarafça tesbit olunur.

(3678 sayılı ve 14.11.1990 tarihli Kanunun 27. maddesiyle eklenen fıkra) ² 766/a maddesi hükümleri saklıdır.

2-) Yabancı para üzerinden rehin tesisi

Madde 766 / a

(3678 sayılı ve 14.11.1990 tarihli Kanunun 28. maddesiyle eklenen madde) ³ Yabancı para üzerinden gayrimenkul rehni tesisi, vadesi 5 yıl ve daha fazla olan dış kaynaklı krediler için mümkündür. Bu halde, her derecenin ifade ettiği miktar, rehin konusu alacağın tespit edildiği para türü üzerinden gösterilir. Ancak aynı derecede birden fazla para türü kullanılarak rehin tesis edilemez.

Yabancı para ile tesis edilmiş rehne ait bir derecenin boşalması halinde, yerine, tescil edileceği tarihdeki karşılığı Türk parası veya yabancı diğer bir para üzerinden rehin tesis edilebilir. Türk parası ile tesis edilmiş bir rehne ait derecenin boşalması halinde ise, yerine tescil edileceği tarihdeki karşılığı yabancı para üzerinden rehin tesis edilebilir.

Yabancı veya Türk parası karşılıklarının hesabında hesap günündeki Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankasının döviz alış kuru esas alınır. Rehin haklarının hangi yabancı para üzerinden tesis edilebileceği Hazine ve Dış Ticaret Müsteşarlığınca belirlenir.

III-) Madde Gerekçesi:

Yürürlükteki Kanunun 766 ve 766/a maddelerini karşılamaktadır.

Hüküm değişikliği yoktur.

Not: Türk Medenî Kanunu Tasarısı’nın 851. maddesinin 2. fıkrasının 1. cümlesi şu şekilde kaleme alınmıştı: “Yabancı para üzerinden taşınmaz rehni, vadesi 5 yıl ve daha fazla olan dış kaynaklı krediler için kurulabilir.” Bu hükümde yer alan asgari 5 yıllık vade şartı, Türkiye Büyük Millet Meclisi Adalet Komisyonu’nca 2 yıla düşürülmüştü. Ancak, Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Kurulu’nda bu önerilerin hiçbiri kabul edilmemiş ve 851. maddenin 2. fıkrasının 1. cümlesinin bugünkü haliyle değiştirilmesi teklif edilmiş ve bu teklif kabul edilmiştir.

IV-) Kaynak İsviçre Medenî Kanunu: