Madde 785

3. Mahkeme kararı

Madde 785 - Lehine irtifak kurulan taşınmaz için bu hakkın sağladığı hiç bir yarar kalmamışsa, yüklü taşınmazın maliki bu hakkın terkinini isteyebilir.

Yüküne oranla çok az yarar sağlayan bir irtifak hakkının, bedel karşılığında kısmen veya tamamen terkini istenebilir.

I-) Yargı Kararları:

1-) YHGK, T: 16.04.2008, E: 2008/18-316, K: 2008/331:

“… Tüm bunların dışında, irtifak hakkının sağladığı yarar büsbütün ortadan kalkmış ya da bu hakkın, doğurduğu yüke oranla pek az çıkar sağlamış olması durumunda, irtifakın terkini için istemde bulunulabileceği Medenî Kanun’un 785. maddesinde öngörülmüştür. …”

Not: Kararın diğer kısmı için bkz. madde 793.

2-) Y. 14. HD, T: 29.09.2006, E: 2006/8036, K: 2006/10113:

Bkz. madde 796.

3-) Y. 14. HD, T: 01.03.2002, E: 2002/899, K: 2002/1401:

“… Davacı, maliki olduğu 220 parsel sayılı taşınmaz aleyhine ve 448 parsel sayılı (ifraz ile 525, 651, 1442, 1443, 1444, 1445 ve 1446 parseller olmuştur) taşınmaz lehine tesis edilmiş olan geçit hakkının sonradan açılan yollar ile imar durumu ile temin eylediği menfaati kaybettiğini ileri sürerek bu geçit hakkının kaldırılmasını istemiştir. ...

Davanın yasal dayanağını teşkil eden Medeni Kanunun 709. maddesinin 1. fıkrası hükmüne göre … irtifak hakkının kurulmasında öngörülen menfaatin zamanla ortadan kalkmış olması halinde kendisine külfet yüklenen taşınmazın sahibi, irtifak hakkının terkinini isteyebilecektir. Bir başka anlatımla irtifak hakkı, zamanın akışı içinde hak sahibi için kesin ve sürekli bir biçimde faydasını yitirmiş ve böylece hakkın kuruluş amacı da ortadan kalkmış ise, terkini istenebilir. O halde, irtifak hakkının kuruluşundaki menfaat devam ettiği sürece bu hakkın korunması zorunludur.

Somut olayda, lehine geçit hakkı bulunan davalılara ait parsellerin yanından genel yol geçirilmesi imar planında öngörülmüş ise de; T... Belediyesinin 23.02.2001 tarihli cevabi yazısına göre, davalı parsellerin cephe aldığı imar yolunun, dava dışı 258 ve 259 sayılı parseller ifrazlı olmadığından yol terkinin yapılmadığı ve zeminde yolun açılmadığının belirtildiği, böylece davanın açıldığı tarihte henüz imar planının uygulanması hususunda belediyece bir karar alınmadığı anlaşılmaktadır. Genel yol, yetkili kamu idareleri tarafından umumun kullanılmasına tahsis edilen ve herkesin yararlanmaya hakkı olduğu yollardır. Ancak, kamuya ait bir mal bu niteliğini yetkili idari makamın yapacağı özel bir tahsis kararı sonunda kazanır. Böyle bir tahsis kararı mevcut bulunmadığı halde, bazı kimselerce kurulan fiili yol ilişkisi her türlü hukuki himayeden yoksun olması sebebiyle mevcut geçit hakkını sona erdiren bir neden olmayacağı gibi, bir yerden gelip geçilmekte olması, o yere genel yol vasfını da kazandırmaz. Gerçekten her zaman değiştirilmesi mümkün bulunan imar planı belediyece uygulanmak suretiyle davalılara ait taşınmazlar (fiilen ve hukuken) kesin olarak genel yola kavuşmuş olmadıkça, henüz plan üzerinde mevcut olan bir yoldan eylemli bir şekilde geçilmekte olması, geçit hakkının kuruluş amacının ortadan kalktığını gösteren haklı bir neden olarak kabul edilemez. ...”

II-) Türk Kanunu Medenîsi:

3- Kazai terkin

Madde 709

İrtifak hakkı temin edildiği menfaatleri büsbütün kaybetmiş ise kendisine külfet tahmil edilen gayrimenkulün sahibi bu hakkın terkinini istiyebilir.

Mucip olduğu külfete göre pek az menfaat temin eden irtifak hakkının dahi tazminat mukabilinde tamamen veya kısmen terkini talep olunabilir.

III-) Madde Gerekçesi:

Yürürlükteki Kanunun 709 uncu maddesini karşılamaktadır.

Hüküm değişikliği yoktur. Kenar başlığıyla birlikte, kaynak Kanun göz önünde tutularak arılaştırılmak suretiyle yeniden kaleme alınmıştır. Çünkü bu maddede, önceki iki maddede olduğu gibi bir sona erme hâli düzenlendiğinden madde başlığında ayrıca “Terkin” sözcüğünün kullanılmasına gerek görülmemiştir. Yürürlükteki metinde yer alan “menfaatleri büsbütün kaybetmiş ise” deyimi, aslı olan İsviçre Medenî Kanununun 736 ncı maddesine uygun olarak “hiç bir yarar kalmamışsa” şeklinde değiştirilmiştir.

IV-) Kaynak İsviçre Medenî Kanunu:

2-) CCS:

3. Libération judiciaire

Art. 736

¹ Le propriétaire grevé peut exiger la radiation d’une servitude qui a perdu toute utilité pour le fonds dominant.

² Il peut obtenir la libération totale ou partielle d’une servitude qui ne conserve qu’une utilité réduite, hors de proportion avec les charges imposées au fonds servant.

V-) Yararlanılabilecek Monografiler:

Gülen Sinem Tek; Yararı Kalmayan ya da Azalan İrtifak Haklarının Sona Ermesi (MK m. 785), İstanbul, 2017.