Madde 783

II. Sona ermesi

1. Genel olarak

Madde 783 - İrtifak hakkı, tescilin terkini veya yüklü ya da yararlanan taşınmazın yok olmasıyla sona erer.

I-) Yargı Kararları:

1-) YİBK, T: 04.06.1947, E: 1944/41, K: 1947/17:

“… Medeni Kanunun gayrimenkule, müteallik irtifak hakkının 707 ve 720 nci maddeleri hükümlerine nazaran örfü belde gediği ile paftosun külliyen muntafi ve münhedim olması halinde bulundukları mahallerin müstahlas olarak sahiplerine avdet edeceklerine … ve bunların bulundukları yerlerin sahiplerinin gedik ve paftosla mukayyet olarak başkalarına satabileceklerine … karar verildi.” (RG. 29.07.1947; S: 6670).

Not: Bu içtihadı birleştirme kararından varılan sonuç günümüz Türkçesiyle şu şekilde ifade edilebilir: Medeni Kanun’un 720. maddesine göre örfü belde gediği ile paftos tamamen yok olmuş ve yıkılıp harap hale gelmiş ise bunların bulundukları yerler gedik ve paftostan arınmış olarak sahiplerine döner ve bunların bulundukları yerlerin sahipleri taşınmazlarını gedik ve paftosla kayıtlı olarak üçüncü kişilere satabilirler.

2-) YHGK, T: 16.04.2008, E: 2008/18-316, K: 2008/331:

“… İrtifak hakkı, tapu sicilindeki kaydın terkini veya yüklü ya da yararlanan taşınmazın yok olması ile sona erebileceği (MK m. 783) gibi, sözleşmede öngörülen sürenin dolması da bir sona erme sebebidir. …”

Not: Kararın diğer kısmı için bkz. madde 793.

3-) YHGK, T: 31.01.2007, E: 2007/14-46, K: 2007/42:

“... Davada, 09.03.1998 tarihli görev verilmesine ilişkin İmtiyaz Sözleşmesi hükümlerine dayanılarak, bir kısım taşınmazlardaki davalı yararına tesis edilen intifa ve irtifak haklarının da kaldırılması istenmiş, mahkemece bu istek de kabul edilmiştir.

Yanlar arasındaki sözleşmenin 20/A ve 21/a maddeleri hükümlerince, davalı şirketin sözleşme süresinin sonunda, davacı idareye işin yürütülmesi için yapılmış ve yapılmakta olan tüm tesisleri, taşınır ve taşınmaz malları ve bunlar üzerindeki hakları tam çalışır olarak bedelsiz devretmesi gerekmektedir. Ancak, bu hükümler uyarınca davacı idareye devir edilmesi gereken taşınır taşınmaz mallar ve hakların devri için ya sözleşmedeki imtiyaz süresinin dolmuş olması veya sözleşmenin taraflarından birince fesh edilmesi ve bu fesih işleminin kesinleşmiş olması gerekmektedir. Sözleşmeye göre imtiyaz süresi 19.10.2058 tarihinde dolacağından bu süre geçmeden taşınır ve taşınmaz mallar üzerindeki hakların devri başka bir anlatımla kayıtlardaki 09.03.1998 tarihli sözleşme gereği davalı yararına konulan şerhlerin kaldırılması istenemez. Ne varki; Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı ile davalı Çukurova Elektrik A.Ş. arasında imzalanan görev verilmesine ilişkin 09.03.1998 tarihli imtiyaz sözleşmesi Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığınca fesh edilmiş işletme faaliyetleri için tüm araç ve gereçlere el konulmuş davalı da gerek fesih işlemi ve gerekse tesislere elkoyma işleminin iptali için Danıştay’da dava açmıştır. Açılan bu davanın Danıştay 13. Dairesinin 31.05.2005 tarih, 5390-2879 sayılı kararı ile red edildiği, temyiz edilmesi üzerine dosyanın Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu’na gönderildiği ve henüz kesinleşmediği anlaşılmaktadır. Davalı şirket tarafından açılan dava reddolunmak suretiyle kesinleştiği takdirde sözleşme imtiyaz süresinden önce fesh edilmiş olacağından davacı fesih kararının kesinleşmesi halinde 09.03.1998 tarihli sözleşmenin 20/A ve 21/a maddelerinden yararlanarak taşınır ve taşınmaz mallardaki intifa ve davalı yararına kurulan irtifak haklarının kaldırılmasını isteyebilir. Böyle olunca mahkemece yapılacak iş; Danıştay 13. Dairesinin temyiz üzerine Danıştay İdari Dava Daireleri Kuruluna gönderildiği yukarıda tarih ve numarası zikredilen dava sonucunu beklemek, dava davacı şirket lehine sonuçlanırsa imtiyaz süresi ancak 19.10.2058 tarihinde biteceğinden davayı reddetmek, aksi durumda, 09.03.1998 tarihli imtiyaz sözleşmesi süresinden evvel haklı nedenlerle fesih edilmiş olacağından davanın sözleşmenin 20/A ve 21/a maddelerince şimdiki gibi kabulüne karar vermek olmalıdır.

Mahkemece bu yönler gözden kaçırılarak imtiyaz süresi dolmuş veya fesih kesinleşmişçesine intifa ve irtifak haklarına ilişkin şerhlerin kaldırılmasına karar verilmesi doğru olmamış kararın bu nedenle bozulması gerekmiştir... ,

Gerekçesiyle bozularak dosya yerine geri çevrilmekle, yeniden yapılan yargılama sonunda, mahkemece önceki kararda direnilmiştir.

... Hukuk Genel Kurulu’nca da benimsenen Özel Daire bozma kararına uyulmak gerekirken, önceki kararda direnilmesi usul ve yasaya aykırıdır. Bu nedenle direnme kararı bozulmalıdır.”

II-) Türk Kanunu Medenîsi:

II. İrtifak hakkının sakıt olması

1- Umumiyetle

Madde 707

İrtifak hakkı sicildeki kaydin terkini veya alâkadar iki gayrimenkulden birinin büsbütün zayi olmasiyle sakıt olur.

III-) Madde Gerekçesi:

Yürürlükteki Kanunun 707 nci maddesini karşılamaktadır.

Hüküm değişikliği yoktur. Maddenin “İrtifak hakkının sakıt olması” şeklindeki konu başlığı “Sona ermesi” şeklinde değiştirilmiş, kenar başlığıyla birlikte, arılaştırılmak suretiyle yeniden kaleme alınmıştır. Ancak yürürlükteki metinde yer alan “kaydın terkini” deyimi, kayıt ve tescil kelimelerinin teknik anlamları göz önüne alınmak suretiyle “tescilin terkini” olarak değiştirilmiştir.

IV-) Kaynak İsviçre Medenî Kanunu: