Madde 758

2. Eski duruma getirme

Madde 758 - Bir taşınmazda oturmak, onu işletmek veya bir yerin içme ya da kullanma suyunu sağlamak için gerekli olan kaynaklar kesilir ve kirletilirse, kaynağın olabildiği ölçüde eski duruma getirilmesi istenebilir.

Bunlar dışında eski duruma getirme, ancak özel hâller haklı gösterdiği takdirde istenebilir.

I-) Yargı Kararları:

1-) Y. 3. HD, T: 29.09.2005, E: 2005/9216, K: 2005/9295:

“… Davacı vekili, dava dilekçesinde; Havva Hatun mevkiinde çıkmakta olan su kaynaklarından 1.36 lt/sn suyun Köy Hizmetleri İl Müdürlüğünce içme suyu olarak müvekkil köye tahsis edildiğini ancak içme suyu tesisinin su kaynaklarından yaklaşık 600 mt. aşağıda inşa edildiğini, kaynakla suyun boruya alındığı rögar arasındaki 600 metrelik bu mesafede suyun açıktan aktığını, özellikle yaz aylarında açıktan akan bu bölgede hayvanların dolaşması nedeniyle sağlığa zararlı şekilde köye ulaştığını, bu durumun önlenmesi için yaklaşık 400 metrelik kısmın müvekkilince boru içine alındığını, bunun üzerine davalının Valiliğe başvurduğunu, İl İdare Kurulunca men kararı verildiğini beyanla kaynakta temiz olup, köye gelirken kirlenen bu suyun hijyeninin sağlanması için gerekli önlemlerin alınmasını ve kaynaklar ile rögar arasındaki açık alanın boru döşenmek suretiyle kapatılması ile davalının men kararı aldırmak suretiyle vaki müdahalesinin men’ine karar verilmesini talep ve dava etmiştir.

Davalı vekili cevabında; İl İdare Kurulunun men kararının iptali için davacının idare mahkemesinde dava açtığını, derdest bir dava bulunduğunu, davacının Köy Hizmetlerinin projesi dışında bir tecavüzü olduğu için Valiliğe başvurduklarını, iki köy arasında imzalanan 1.9.1997 tarihli tutanakta kaynaktan 625 mt. aşağıda drenaja alınacağının ve bu şekilde hayvanların yararlanacağının taraflarca belirlendiğini beyanla davanın reddini istemiştir.

Mahkemece, 1.9.1997 tarihli, her iki köy muhtarı ve Köy Hizmetleri elamanları ile mahallinde düzenlenen tutanağa göre kaynak çıkış noktasından 625 mt. aşağıda suyun drenaja alınması, suyun alındığı noktalarda depolama havuzu yapılması ve bu havuzdan her iki köyün hayvanlarının yararlanması şeklinde ortak karara varıldığından bahisle davacı köyün bu tutanağa aykırı talebinin yerinde olmadığından sözedilerek davanın reddine karar verilmiş, hüküm davacı tarafından temyiz edilmiştir.

Yargılama esnasında yapılan keşif ve alınan bilirkişi raporları ile; mevcut kaynakların debi itibariyle hem her iki köyün hayvanlarının ihtiyacını hem de davacı köyün içme suyu ihtiyacını karşılayacak miktarda olduğu belirlenmiştir.

Keşif mahallinde inceleme yapan ve ayrı ayrı raporlarını sunan bilirkişilerin (Jeoloji Yüksek Mühendisi, Kimyager ve İnşaat Yüksek Mühendisi) ortak gözlem ve kanaatleri; mevcut su kaynaklarının kaptaja gelene kadar 700-750 metrelik mesafede açıktan akması nedeniyle her türlü kirlenme riski taşıdığı (hayvan dışkı ve idrarları, böcekler, yağmur suları vs) ve köy deposundan alınan numunenin insan sağlığına zarar verecek boyutta kirli olduğudur. Hayvanların ihtiyacını karşılayacak kadar suyun açıktan akması temin edilerek uygun görülen kaynağın etrafında koruma alanı oluşturulup tel örgülerle çevrilmesi, her iki köyün hayvanları için su kurunları oluşturulması ve suyun bir kısmının kaynaktan çıktığı haliyle sağlığa en uygun şekilde davacı köy halkına içme suyu olarak ulaştırılması ise bilirkişilerin müşterek önerileridir.

İnsanlar için sağlıklı içme suyu temini ve bunun için hijyeni sağlayıcı tedbirler alınması öncelikli ve asıl sorun olup 3091 sayılı Yasaya göre men kararı verilmiş olması ve köyler arasındaki tutanak, bu tedbirlerin belirlenmesine engel teşkil etmez.

Mahkemece, bilirkişilerin rapor ve önerileri doğrultusunda gerekirse ek raporlar alınmak suretiyle sağlıklı kullanımı sağlayacak yöntem ve tedbirler belirlenmeli, hijyenik şartlarda faydalanmanın şekli gösterilerek ihtilafın çözümü sağlanmalıdır. …”

2-) Y. 3. HD, T: 31.03.2005, E: 2005/2629, K: 2005/3463:

“… Davacı vekili dilekçesinde; Çağlayan Köyü Satave mevkiinde bulunan genel suyun, dereden gelen su ile birleşerek 300 metre sonra müvekkilinin arazilerinin sulamasında ve içme suyu olarak kullanıldığını, davalıların bu suyu boruya alıp evlerine götürmek istediklerini ve bu amaçla kanal kazdıklarını, su boruyla götürüldüğü taktirde, müvekkilinin arazilerinin kuruyacağını belirterek davalıların suya vaki müdahalesinin önlenmesine karar verilmesini istemiştir.

Davalılar savunmasında, dava konusu suyun genel su olduğunu, 2004 yılı ilkbaharına kadar açık kanalla mahalleye aktığını tüm mahallelinin içme ve sulama suyu olarak kullandığını, daha sonra ise evlerinde içme suyu bulunmadığından bu amaçla borularla mahalleye götüreceklerini belirterek davanın reddini istemişlerdir.

Mahkemece, davanın kabulü cihetine gidilmiş, hükmü davalılar vekili temyiz etmektedir.

Mahalli bilirkişi ve tanık beyanlarına göre dava konusu suda davacının kadim hakkı bulunmayıp, eskiden beri tüm mahallelinin bu sudan istifade ettiği anlaşılmaktadır.

Davaya konu su genel sudur. Genel sulardan herkes kadim ve öncelik hakkı olanların hakkına tecavüz etmeden ihtiyacı oranında yararlanır. Belirtilen bu ilkeler ışığında, içme suyuna öncelik tanınmak suretiyle sudan faydalananların tüm ihtiyacı ve ihtiyaç fazlası su belirlenerek uyuşmazlığı çözecek bir rejim kurularak karar vermek gerekirken, yazılı şekilde eksik inceleme ile hüküm kurulması doğru görülmemiştir.”

II-) Türk Kanunu Medenîsi:

2- Kaynakların evvelki halinin iadesi

Madde 681

Bir gayrimenkulün işletilmesi veya süknası veya su tedariki için lâzım olan kaynaklar kesildiği veya telvis edildiği takdirde mümkün olduğu kadar evvelki halin iadesi talep olunabilir. Maslahat iktiza etmedikçe diğer yerlerde evvelki halin iadesi talep edilemez.

III-) Madde Gerekçesi:

Yürürlükteki Kanunun 681 inci maddesini karşılamaktadır.

Maddenin, “Kaynakların evvelki halinin iadesi” şeklindeki kenar başlığı “Eski duruma getirme” olarak değiştirilmiştir. Madde, kaynak Kanunun 707 nci maddesinde olduğu gibi iki fıkra hâlinde düzenlenmiştir. Birinci fıkraya “kullanma suyu” da eklenmiştir. Maddede hüküm değişikliği yapılmamıştır.

IV-) Kaynak İsviçre Medenî Kanunu: