Madde 748

b. Diğer geçit hakları

Madde 748 - Taşınmaz malikinin taşınmazını işletme veya iyileştirme ya da taşınmazı üzerinde yapı yapma amacıyla komşu taşınmaza geçici olarak girme hakkı ile tarla yolu, hayvan sulama yolu, kış geçidi, tomruk kaydırma yolu ve oluğu ve bunlara benzer diğer geçitler özel kanun hükümlerine tâbidir.

Özel kanun hükmü yoksa yerel âdet uygulanır.

Doğrudan doğruya kanundan kaynaklanan geçit hakları, tapu kütüğüne tescil edilmeksizin doğar. Ancak, bunlardan sürekli nitelikte olanlar beyanlar sütununda gösterilir.

I-) Yargı Kararları:

1-) YHGK, T: 26.04.2006, E: 2006/14-264, K: 2006/237:

“… Kurulan geçit hakkının Medenî Kanunun 748/3. maddesi uyarınca Tapu Siciline kaydı da gereklidir. …”

Not: Kararın diğer kısmı için bkz. madde 747.

2-) Y. 14. HD, T: 03.04.2008, E: 2008/3504, K: 2008/4466:

“... geçit hakkı taşınmaz mülkiyetini sınırlayan bir irtifak hakkı olup, geçit hakkının Medeni Kanunun 748/3. maddesi uyarınca Tapu Siciline kaydı gerekli ve yeterlidir. Mahkemece geçit kurulan yer için tapunun iptaline karar verilmesi doğru değildir. ...”

3-) Y. 14. HD, T: 24.03.2008, E: 2008/2721, K: 2008/3794:

“... Davacı 468 parsel, davalı ise 469 parsel sayılı taşınmazın malikleridir. Her iki parsel üzerinde yapı bulunmaktadır. Bilirkişi raporuna göre; binalar 0.00 cm. ölçekle bitişik yapılmıştır. Yine bilirkişi raporuna göre, davacının dış cephe duvarına en az 2.50 cm. sıva yaptığında davalı taşınmazına elatması olacağı saptanmıştır. Türk Medeni Kanununun 683. maddesi hükmünce mülkiyet hakkı sahibi olan davalıdan taşınmazına haksız elatılmasına tahammül etmesi beklenemez. Esasen 468 parsel maliki olan davacının dış cephe sıva payını binanın yapımı sırasında düşünmesi ve bu pay kadar binasını davalı taşınmazına boşluk bırakarak yapması gerekeceğinden kendi kusurunun sonuçlarından yararlanması düşünülemez. Davacı, Türk Medeni Kanununun 748. maddenin 1. fıkrasındaki komşu taşınmaza geçici olarak girme hakkından yararlanamayacağından istemin reddi gerekir. ...”

4-) Y. 14. HD, T: 12.03.2007, E: 2007/1210, K: 2007/2506:

“… Türk Medenî Kanunun 750. maddesi gereğince de her taşınmaz maliki komşuluk hukukundan doğan yetkilerin kullanılması için gerekli işlere ve bunların giderlerin(e) kendi yararlanması oranında katılmakla yükümlüdür. Hal böyle olunca mahkemenin iyileştirme amaçlı faaliyetleri için davacıya komşusu olan davalı parseline girme yetkisi tanıması ve çatı ortak alan olduğundan, bunların giderlerinden davalıyı da sorumlu tutmasında usul ve yasaya aykırı bir yön yoktur.

Ancak;

Çatının onarımı bir projeye bağlanmamıştır. Bu gibi işlerde örf ve âdete göre komşu taşınmaz malikinin öncelikle ortak alandaki iyileştirmeyi kendisinin yaptırması, iyileştirme giderlerini belgeleyerek komşu taşınmaz malikinden onun yararlandığı orandaki katılma payını harcamayı yaptıktan sonra istemesi gerekir. Çatıdaki iyileştirme henüz gerçekleşmeden ve gerçek masraf henüz ortaya çıkmadan katılma payının peşin olarak davalıdan tahsili doğru değildir. …

… komşu taşınmaz maliki olan davalıya ait taşınmaza iyileştirme faaliyeti sırasında geçici olarak tanınan girme hakkının çatının onarımı için geçecek süreyle sınırlı tanınması gerekirken, bu sürenin ne kadar olacağı bilirkişilere sorulup saptanarak bu süreyle sınırlı olarak tanınması yerine bir sınırlama yapılmaksızın girme hakkı tanınması da doğru olmamıştır. …”

II-) Türk Kanunu Medenîsi:

b) Mürur hakkının tescili

Madde 672

Daimî olarak tesis olunan mürur hakkının tapu sicilline kaydı lâzımdır.

III-) Madde Gerekçesi:

Maddenin birinci ve ikinci fıkrasını karşılayan hükümler yürürlükteki Kanunumuzda mevcut değildir. Bu fıkralarda, İsviçre Medenî Kanununun 695 inci maddesi göz önünde tutularak zorunlu geçit dışında kalan geçici nitelikte geçitler ile kırsal alanlarda ihtiyaç duyulan diğer geçitlerin özel kanun hükümleri ile düzenleneceği, özel kanun hükmü yoksa yerel âdetin uygulanacağı belirtilmiştir. 1984 tarihli Öntasarıdan alınan maddenin birinci fıkrasında sayılan örneklere, 1971 tarihli Tasarıda da aynı maddede sayılmış bazı örnekler de eklenmiştir.

Maddenin üçüncü fıkrası yürürlükteki Kanunun 672 nci maddesini karşılamaktadır. Ancak bu fıkra 672 nci maddenin aslı olan İsviçre Medenî Kanununun 696 ncı maddesi göz önünde tutulmak suretiyle yeniden kaleme alınmıştır. Bu fıkra ile doğrudan doğruya kanundan kaynaklanan geçit haklarının tescilsiz olarak doğduğu kabul edilmiştir. Bunlar arasında sürekli nitelikte olanların ise tapu kütüğünün beyanlar sütununda gösterilmesi öngörülmüştür.

Not: Türk Medenî Kanunu Tasarısı’nın 748. maddesinin 1. fıkrasında yer alan “sapan yolu” ifadesi Türkiye Büyük Millet Meclisi Adalet Komisyonu Alt Komisyonu’nca ne olduğu anlaşılamadığından madde metninden çıkartılmış ve bu değişiklik Türkiye Büyük Millet Meclisi Adalet Komisyonu tarafından benimsenmiştir.

IV-) Kaynak İsviçre Medenî Kanunu:

Bu madde için kaynak İsviçre Medenî Kanunu’nun iki hükmünü zikretmek gerekir: