Madde 51

D. Yerleşim yeri

Madde 51 - Tüzel kişinin yerleşim yeri, kuruluş belgesinde başka bir hüküm bulunmadıkça işlerinin yönetildiği yerdir.

I-) Yargı Kararları:

1-) Y. 11. HD, T: 11.03.2010, E: 2010/2395, K: 2010/2751:

“… Dava, kooperatif ile üyesi arasında menfi tesbit istemine ilişkindir.

HUMK’nun 17. maddesi hükmü gereğince tüzel kişi olan kooperatif ile üyeleri arasındaki davaların kooperatifin ikametgahı addolunan mahal mahkemesinde görülmesi gerekir. MK’nun 51. maddesine göre de tüzel kişinin yerleşim yeri, kuruluş belgesinde başka bir hüküm bulunmadıkça işlerinin yönetildiği yerdir. Bu yetki kuralı, kamu düzenine ilişkin kesin yetki kuralı olup, mahkemece re’sen dikkate alınması gerekir.

Somut olayda ise, davacı kooperatifin merkezi Urla’dır.

O halde, mahkemece, yukarıda yapılan açıklamalar çerçevesinde değerlendirme yapılmak ve sonucuna göre bir karar verilmek gerekirken, doğrudan işin esasına girilerek … hüküm tesisi doğru olmamış, kararın bozulması(nı) gerektirmiştir. …”

2-) Y. 11. HD, T: 01.02.2007, E: 2006/1834, K: 2007/1186:

“… Dava, daire tahsis edilmeyen ortağın tazminat istemine ilişkindir.

Uyuşmazlık, mahkemenin yetkili olup olmadığı noktasında toplanmaktadır.

HUMK.nun 17. maddesi gereğince tüzel kişi olan kooperatif ile üyeleri arasındaki davaların kooperatifin ikametgahı addolunan mahal mahkemesinde görülmesi gerekir. MK.nun 51 inci maddesine göre de tüzel kişinin yerleşim yeri, kuruluş belgesinde başka bir hüküm bulunmadıkça işlerinin yönetildiği yerdir. Bu yetki kuralı, kamu düzenine ilişkin kesin yetki kuralı olup, mahkemece re’sen dikkate alınması gerekir.

Somut olayda, kooperatif ana sözleşmesinin 4. maddesinde kooperatif merkezinin “Ankara” olduğu yazılmış ise de, gerek Ticaret Sicilinde belirtilen gerekse Ticaret Sicil Gazetesinde ilan edilen adresinin Sincan/Ankara’da bulunduğu, kooperatif işlerinin yönetildiği yerin de Sincan’da olduğu taraflar arasında çekişmesizdir… ”

Not: HMK. m. 14/f.2’ye göre de:

“Özel hukuk tüzel kişilerinin, ortaklık veya üyelik ilişkileriyle sınırlı olmak kaydıyla, bir ortağına veya üyesine karşı veya bir ortağın yahut üyenin bu sıfatla diğerlerine karşı açacakları davalar için, ilgili tüzel kişinin merkezinin bulunduğu yer mahkemesi kesin yetkilidir.”

II-) Türk Kanunu Medenîsi:

D İKAMETGÂH

Madde 49

Hükmî şahsın ikametgâhı, nizamnamesinde hilâfına hükümler bulunmadıkça muamelelerinin tedvir olunduğu mahaldir.

III-) Madde Gerekçesi:

Yürürlükteki Kanunun 49 uncu maddesini karşılamaktadır.

Hüküm değişikliği yoktur. Yürürlükteki metnin “ikametgâh” şeklinde olan kenar başlığı, arılaştırılarak “Yerleşim yeri” şeklinde değiştirilmiş ve ayrıca hüküm cümlesi de sadeleştirilmiştir.

Maddede “nizamname” yerine “tüzük” terimi kullanılmayıp, bütün tüzel kişileri kapsamak üzere “kuruluş belgesi” ifadesi tercih edilmiştir.

Maddede yer alan tüzel kişinin yerleşim yerinin “kuruluş belgesinde başka bir hüküm bulunmadıkça işlerinin yönetildiği yer” olduğuna ilişkin hüküm, tüzel kişilerin kuruluş belgesinde yerleşim yerlerinin belirtilmemiş olması hâlinde, bu eksiklik tamamlanıncaya kadar veya tamamlanmadığı sürece uygulama alanı bulacak ve böylece kişiler hukukunda kabul edilen “yerleşim yerinin zorunluluğu ilkesi” açısından önemli bir işlevi yerine getirecektir.

IV-) Kaynak İsviçre Medenî Kanunu:

Not: İsviçre Medenî Kanunu’nun 56. maddesi 16.12.2005 tarihli Federal Kanun ile 01.01.2008 itibariyle değişikliğe uğramıştır.