III. İtiraz ve iptal
III. İtiraz ve iptal
Madde 294 - Ana ve babanın yasal mirasçıları, çocuk ve Cumhuriyet savcısı sonradan evlenme yoluyla soybağının kurulmasına itiraz edebilirler. İtiraz eden, kocanın baba olmadığını ispatla yükümlüdür.
Çocuğun altsoyu da, çocuğun ölmüş ya da ayırt etme gücünü sürekli olarak kaybetmiş olması hâlinde itiraz hakkına sahiptir.
Tanımanın iptaline ilişkin hükümler kıyas yoluyla uygulanır.
I-) Yargı Kararları:
1-) Y. 2. HD, T: 20.01.2010, E: 2009/21306, K: 2010/961:
“… Davalı G. 18.10.1975 doğumlu olup, annesi F.’nin evlilik dışı ilişkisinden doğmuş, anne F.’nin H.İ.’la 10.08.1979 tarihinde evlenmesinden sonra, H.’in evlilik hanesine bu kişinin ve annesinin bildirimi üzerine 2.9.1981 tarihinde tescil edilmiştir. Bu hukuki duruma göre, dava soybağının reddi değil, sonradan evlenme yoluyla soybağının düzeltilmesine (TKM.md.247) itiraz niteliğindedir. (TMK. md. 294)
Ana ve babanın yasal mirasçıları, çocuk ve Cumhuriyet Savcısı sonradan evlenme yoluyla soybağının kurulmasına itiraz edebilirler. İtiraz eden, kocanın baba olmadığını ispatla yükümlüdür. Çocuğun altsoyu da, çocuğun ölmüş ya da ayırt etme gücünü sürekli olarak kaybetmiş olması halinde itiraz hakkına sahiptir. (TMK. md. 294/1-2)
Olayda baba H.İ., 04.09.2007 tarihinde ölmüş, dava H.’in yasal mirasçıları tarafından 24.9.2007 tarihinde açılmıştır. Yukarıda belirtilen yasal düzenlemeye göre davacı B.’in aktif husumet ehliyeti mevcut olduğu gibi, dava da yasal süresi içinde açılmıştır. O halde, işin esasının incelenmesi gerekirken… ”
2-) Y. 2. HD, T: 10.05.2005, E: 2005/5175, K: 2005/7638:
“… Toplanan delillerden 11.9.1997 doğumlu küçük Bekir’in davacı Handan ve kocası Hüseyin’in evlilik dışı ilişkisinden doğmadığı, çocuğun annesinin davalı Mühübe olduğu anlaşılmaktadır. Çocuğun, davacı ile kocası Hüseyin’in evlenmesinden sonra 10.9.2003 tarihinde Hüseyin ile Handan’ın bildirimi üzerine nüfusa tescili gerçek duruma aykırı olup yolsuz tescil niteliğindedir. Nüfus kayıtların düzenli ve gerçeğe uygun tutulması kamu düzenindendir. Bu bakımdan mahkemece yapılacak iş; Türk Medeni Kanununun 294. maddesi uyarınca ‘sonradan evlenmeyle soybağının kurulmasına’ itiraz davası açması için, durumun Cumhuriyet Savcılığına ihbar edilmesi, Cumhuriyet Savcısı tarafından 294’e göre açılacak itiraz davasının bu dava yönünden bekletici mesele sayılması ve çocukla yasal temsilcileri arasındaki yarar çatışmasının varlığı gözetilerek Türk Medeni Kanununun 426/2. maddesi gereğince çocuğun davada temsili, hak ve menfaatlerinin korunması bakımından kayyım tayin ettirilmesi, kayyımın duruşmalara iştirakinin sağlanması gösterdiği takdirde delillerinin toplanması … gerekirken eksik inceleme ve eksik hasımla yazılı şekilde hüküm kurulması doğru görülmemiştir. ... ”
3-) Y. 2. HD, T: 22.02.2005, E: 2005/1142, K: 2005/2563:
“… Davacıların babası müteveffa Ş. T. ile davalı S. 25.02.1997 tarihinde evlenmişlerdir. …
Y. 9.5.1975 doğumlu olup, ana ve babasının (Ş. ve S.’nin) bildirimi üzerine 9.5.1986 tarihinde bu ikisinin çocuğu olarak nüfusa tescil edilmiştir.
Bu durumda; davalının evlilik dışında doğmuş, ana ve babasının sonradan evlenmesiyle nüfusa tescil edilmiş olmasına göre dava; soybağının reddi değil, sonradan evlenme yoluyla soybağının kurulmasına itiraz niteliğindedir (TMK. md. 251, 294).
Bu davayı ana ve babanın yasal mirasçıları çocuk ve Cumhuriyet Savcısı açabilir (TMK. md. 294). Ana ve babanın bu yolla kurulan soybağına, bu suretle tescilin yanılma, aldatma veya korkutma sebebine dayandığı iddia edilmedikçe, itiraz etme hakları bulunmamaktadır.
Ş. T., 2.8.1998 tarihinde ölmüştür. Davacılar Ş. T.’nin yasal mirasçılarıdır. Dava, Ş.’ nin ölümünden onyedi gün sonra (19.08.1998 tarihinde) açılmıştır.
Tarafların delillerinin bu çerçevede değerlendirilerek hasıl olacak sonucu uyarınca karar verilmesi gerekir. …”
4-) Y. 2. HD, T: 31.01.2005, E: 2004/15122, K: 2005/953:
“… 4721 Sayılı Türk Medeni Kanununun 293. maddesi uyarınca eşler, evlilik dışında doğmuş olan ortak çocuklarını, evlenme sırasında veya evlenmeden sonra, yerleşim yerlerindeki veya evlenmenin yapıldığı yerdeki nüfus memuruna bildirmek zorundadırlar.
Aynı Kanunun “itiraz ve iptal” başlığını taşıyan 294. maddesinin 1. fıkrasında ana ve babanın yasal mirasçılarının, çocuk ve Cumhuriyet Savcısının sonradan evlenme yoluyla soybağının kurulmasına itiraz edebilecekleri; üçüncü fıkrasında da tanımanın iptaline ilişkin hükümlerin kıyas yoluyla uygulanacağı belirtilmektedir.
Anılan Kanunun “Tanıma ve Babalık Hükmü” başlıklı üçüncü ayırımında yer alan 300. maddesinde “çocuğun dava hakkı, ergin olmasından başlayarak bir yıl geçmekle düşer” hükmü mevcuttur.
İncelenen dosyada mevcut olan nüfus kaydından davacının 1965 doğumlu olduğu, ergin olduğu tarihe göre davanın yasal süre içerisinde açılmadığı anlaşılmaktadır.
Mahkemece resen gözetilecek olan bir yıllık hak düşürücü süre geçtikten sonra açılan davanın reddine karar verilmesi gerekirken yazılı şekilde hüküm kurulması usul ve yasaya aykırıdır. …”
II-) Türk Kanunu Medenîsi:
C BUTLAN DÂVASI
Madde 251
Ana, babanın kanunî mirasçıları ile müddeiumumi, nesebin tashihine muttali oldukları günden itibaren üç ay içinde itiraz edebilirler. Çocuğun, o ana ve babadan olmadığını ispat, dâvacılara aittir. İtiraz dâvasının mercii tashih kararının verildiği mahal veya ana ve babanın ikametgâhı hâkimidir.
III-) Madde Gerekçesi:
Madde yürürlükteki Kanunun 251 inci maddesini karşılamaktadır. İsviçre Medenî Kanununun 259 uncu maddesinin ikinci ve üçüncü fıkralarından bazı değişikliklerle alınmıştır.
Maddenin birinci fıkrasına göre, çocuğun soybağının evlenme yoluyla kurulmasına ana ve babanın yasal mirasçıları, çocuk ve Cumhuriyet savcısı itiraz edebilecektir. İtiraz eden, kocanın baba olmadığını kanıtlamak zorundadır. İkinci fıkrada ise, çocuğun ölmüş ya da ayırt etme gücünü sürekli olarak kaybetmiş olması hâlinde, çocuğun altsoyuna da itiraz hakkı tanınmıştır. Madde bu hâliyle, yürürlükteki Kanuna göre itiraz hakkı olanların çevresini, çocuğu ve koşulları gerçekleşirse onun altsoyunu eklemek suretiyle genişletmiştir.
Üçüncü fıkrada ise, Tasarının tanımanın iptaline ilişkin hükümlerine yollama yapılmıştır.
IV-) Kaynak İsviçre Medenî Kanunu:
1-) ZGB:
E. Heirat der Eltern
Art. 259
1 Heiraten die Eltern einander, so finden auf das vorher geborene Kind die Bestimmungen über das während der Ehe geborene entsprechende Anwendung, sobald die Vaterschaft des Ehemannes durch Anerkennung oder Urteil festgestellt ist.
2 Die Anerkennung kann angefochten werden:
1. von der Mutter;
2. vom Kind, oder nach seinem Tode von den Nachkommen, wenn während seiner Unmündigkeit der gemeinsame Haushalt der Ehegatten aufgehört hat oder die Anerkennung erst nach Vollendung seines zwölften Altersjahres ausgesprochen worden ist;
3. von der Heimat- oder Wohnsitzgemeinde des Ehemannes;
4. vom Ehemann.
3 Die Vorschriften über die Anfechtung der Anerkennung finden entsprechende Anwendung.
2-) CCS:
E. Mariage des père et mère
Art. 259
1 Lorsque les père et mère se marient, les dispositions concernant l’enfant né pendant le mariage sont applicables par analogie à l’enfant né avant leur mariage, dès que la paternité du mari est établie par une reconnaissance ou un jugement.
2 La reconnaissance peut être attaquée:
1. Par la mère;
2. Par l’enfant ou, après sa mort, par ses descendants, si la vie commune des époux a pris fin pendant sa minorité ou si la reconnaissance a eu lieu après qu’il a atteint l’âge de 12 ans révolus;
3. Par la commune d’origine ou de domicile du mari;
4. Par le mari.
3 Les dispositions sur la contestation de la reconnaissance sont applicables par analogie.
Not: İMK. m. 259/f. 2, TMK. m. 294’ten farklı şekilde kaleme alınmıştır. İMK. m. 259 /f. 2’ye göre çocuğun soybağına anası, babası, çocuk veya onun ölümü halinde alt soyu, kocanın vatandaşlığı veya ikametgâhı ile ilgili resmi makamlar tarafından itiraz edilebilir. Ancak çocuğun veya onun ölümü halinde alt soyunun, bu soybağına itiraz edebilmesi için eşler arasındaki müşterek hayatın çocuk henüz ergin olmadan sona ermiş olması ya da tanımanın çocuğun on iki yaşını tamamlamasından sonra gerçekleşmiş olması şarttır.