Madde 122

III. Hediyelerin geri verilmesi

Madde 122 - Nişanlılık evlenme dışındaki bir sebeple sona ererse, nişanlıların birbirlerine veya ana ve babanın ya da onlar gibi davrananların, diğer nişanlıya vermiş oldukları alışılmışın dışındaki hediyeler, verenler tarafından geri istenebilir.

Hediye aynen veya mislen geri verilemiyorsa, sebepsiz zenginleşme hükümleri uygulanır.

I-) Yargı Kararları:

1-) Y. 3. HD, T: 20.10.2008, E: 2008/14528, K: 2008/17279:

“... TMK’nun 122. maddesinde nişanın bozulması halinde alışılmışın dışındaki hediyelerin aynen, mevcut değilse mislen geri verileceğini öngör(ül)müştür. Alışılmış (mutad) hediyeden kasıt giyinmekle, kullanmakla eskiyen ve tüketilen eşyalardır. Altın ve ziynet eşyası ile cep telefonu vs. eşyalar mutad dışı hediyeler olup, iadesi gereken eşyalar sınıfına girmektedir. Dava tarihi esas alınarak bilirkişi tarafından altın yüzük 100,00 YTL, cep telefonu 110,00 YTL,  sim kartı 20,00 YTL ve altın kolye 350,00 YTL olmak üzere toplam 580,00 YTL olarak değerlendirilmiştir.

Hükme dayanak yapılan 14.04.2008 tarihli ek raporda tarafların malî ve sosyal durumları, örf ve adet uyarınca nişan için yapılan masraflar ‘... canlı buket gül, çikolata, saç yapımı, resimciye ödenen, kuru çiçek, özel nişan elbisesi, nişan terliği, ayakkabı, çanta-çorap, çizme, orta parası, kız babasına gömlek, kız babasına hırka, kız annesine etek - pantolon - gömlek - çorap - ayakkabı, kız anneannesine etek - başörtü – çorap – hırka - kumaş, altın nişan yüzüğü, altın kolye, Nokia cep telefonu’ olarak 2.006,00 YTL belirlenmiş; yine davacının evlenmek amacıyla yaptığı harcamalar mahalli örf ve adete göre yapılması muhtemel giderler ‘ ... söz yüzüğü, söz çikolatası, çiçek, kuaför ve makyaj gideri, bayram için hediyeler de; muhtelif giysi, bayram için kız annesine giysi, bayram için kız babasına giysi, bayram için kız kardeşlerine giysi ...’ olmak üzere toplam 540.00 YTL olarak değerlendirilerek toplam 2.546,00 YTL masraf hesaplanmıştır.

Dairemizin bozma ilamına uyan mahkemece tam olarak bozma gerekçelerine uyulmamıştır. Altınlar (yüzük, kolye) ve cep telefonu dışındaki taleplerin reddi gerekirken, yanılgılı değerlendirme sonucu mutad eşyaların bedelinin de tahsiline karar verilmesi doğru görülmemiştir. ...”

2-) Y. 3. HD, T: 11.07.2005, E: 2005/6843, K: 2005/7705:

“… Davada, nişanın haksız bozulması nedeniyle, 7 adet burma bilezik, 2 adet bileklik, 1 adet zincir, 5 yüzük, 2 küpe, 1 kol saati, 15 çeyrek altın, 8 tepsi baklava, 1 mont, 2 takım elbise, 100.000.000.- Lira orkestra ve 200.000.000.- Lira taksi ücreti, 600 Dolar para olmak üzere toplam 4.790.000.000.- Liralık hediyelerin aynen iadesi, olmazsa bedelin tahsili istenilmiş, mahkemece hediyeler mutad (alışılmış) kabul edilerek davanın reddine karar verilmiştir. …

Ancak, … yerleşik Yargıtay uygulamasına göre kullanılmakla eskiyen ya da tüketilen eşyaların mutad hediye kabul edilerek iadesine karar verilemez ise de, altın ve ziynet eşyaları(n) mutad dışı hediye kabul edilerek iadesine karar vermek gerekir. Aksinin kabulü davalı nişanlının haksız zenginleşmesinin kabulü anlamına gelir ki hukuken haksız iktisap korunamaz. O nedenle, nişanlıya verildiği kabul edilen altın ve ziynet eşyaları yönünden davanın kabulü gerekirken, yanılgılı değerlendirme sonucu bunlar yönünde de davanın reddi doğru görülmemiştir.”

3-) Y. 3. HD, T: 16.12.2004, E: 2004/13785, K: 2004/13931:

“… Dava dilekçesinde, davalıya nişanda takılan kolye, bilezik, künyeden oluşan altın set ile 1 alyans ve 1 çeyrek cumhuriyet altının aynen iadesi, olmadığı takdirde 2.340.000.000 lira bedelinin tahsili istenilmiştir.

Mahkemece, bilirkişi raporuna, yöredeki örf ve âdete göre dava konusu ziynetlerin alışılmış hediyelerden olduğundan bahisle iadesi istenemeyeceğinden davanın reddine karar verilmiş, hüküm davacı tarafından temyiz edilmiştir.

T.M.K’nun 122. maddesine … göre, nişanın bozulması halinde, alışılmışın dışındaki hediyelerin aynen, mevcut değil ise, karşılığı olan bedel sebepsiz zenginleşme kurallarına göre geri verilir.

Nişan hediyelerinin mutat sayılabilmesi, yöresel örf ve âdete göre verilen hediyelerden olması yanında maddi değerinin de günün koşullarına göre fahiş olmayan hediyelerden bulunmasına bağlı olup bu fahişlik olgusu da daha çok tarafların mali ve sosyal durumları ile ölçülmelidir. Nişanlının mali gücünü aşarak verdiği hediyenin onun yönünden mutad sayılması ve fahiş olmayacağının kabulü düşünülemez. Aksi halde, hediye verilen nişanlının haksız zenginleşmesine yol açılmış olur.

Yerleşik Yargıtay uygulamasına göre de nişan yüzüğü dışındaki altın ve ziynet eşyası mutad hediye kapsamında olmayıp iadesi gereken hediyeler olarak değerlendirilmektedir.

Belirtilen nedenlerle nişan yüzüğü dışındaki, niteliği itibariyle mutat olmayan davacı istemlerinin kabulü gerekirken reddi doğru görülmemiştir …” 

II-) Türk Kanunu Medenîsi:

III. Hediyelerin iadesi

Madde 86

(3678 sayılı ve 14.11.1990 tarihli Kanunun 3. maddesiyle değişik) ¹ Nişan bozulur veya nişanlılardan biri ölür veya gaipliğine karar verilirse nişanlıların birbirlerine veya ana ve babanın ya da onlar gibi hareket edenlerin diğer nişanlıya vermiş oldukları mutad dışı hediyeler verenler tarafından geri istenebilir.

Hediye aynen mevcut değil ise, karşılığı sebepsiz zenginleşme kurallarına göre iade edilir.

Not: Hüküm 3678 sayılı Kanun ile değişikliğe uğramadan önce şu şekilde idi:

“Nişanlılardan her biri diğerine verdiği hediyeyi geri istiyebilir.

Hediyeler, aynen mevcut değilse bigayri hakkın mal edinmeye dair olan hükümlere tevfikan tazmin olunur. Nişan, vefat sebebi ile bozulmuş ise istirdat dâvası aslâ yoktur.”

III-) Madde Gerekçesi:

Yürürlükteki Kanunun 86 ncı maddesini karşılamaktadır.

Maddede nişanı sona erdiren sebeplerin tek tek (bozulma, ölüm, gaiplik kararı şeklinde) sayılması yerine “Nişanlılık evlenme dışındaki bir sebeple sona ererse” ifadesi kullanılmıştır. Böylece nişanlılık evlenme dışında her ne sebeple sona ererse ersin bu madde gereğince hediyelerin geri verilmesi gerektiği hükme bağlanmıştır.

Maddenin ikinci fıkrasında “hediye aynen veya mislen geri verilemiyorsa” karşılığının sebepsiz zenginleşme kurallarına göre geri verilmesi öngörülmüştür. Birçok hâllerde aynen mevcut olmayan hediye mislen mevcuttur. Buna rağmen yürürlükteki hükme göre davalının sebepsiz zenginleşme hükümlerine göre hediye yerine bir bedel ödemek suretiyle kurtulması, özellikle paranın değer kaybına uğradığı büyük oranlı enflasyonların yaşandığı dönemlerde haksız sonuçlara yol açmaktadır. Bu nedenle maddeye hediyenin sadece aynen bulunmamasının yeterli olmadığı, mislen mevcut ise yine davalının hediyeyi mislen temin edip tazmin etmesi esası eklenerek, mislen ifası mümkün olmayan bir hediye söz konusu ise, o zaman bunun yerine değerinin sebepsiz zenginleşme hükümlerine göre para olarak ödenmesine karar verilmesi kabul edilmiştir.

IV-) Kaynak İsviçre Medenî Kanunu: